وزن سلامت چیست؟

 اگر چه بسیاری از ما دوست داریم یک راه حل ساده برای محاسبه ی وزن سلامت یا ایده آل در اختیار داشته باشیم اما متاسفانه این موضوع براحتی امکان پذیر نیست. وزن سلامت به سادگی بر اساس یک منبع خاص قابل محاسبه نیست و به عواملی مانند سن، جنسیت ، ساختار بدن فرد، تراکم استخوان، نسبت بافت عضلانی به  چربی مربوط می باشد.

درطول چند دهه ی  گذشته، شاخص توده ی بدنی یا BMIبه عنوان یک ابزار عالی برای محاسبه ی وزن سلامت  افراد به کار رفته است اما BMIبرای محاسبه ی وزن سلامت دارای چندین محدودیت است. BMIبیشتر برای مطالعه ی جمعیت بزرگی از افراد نه یک فرد به تنهایی مفید می باشد.

وزن سلامت هر فرد با افراد دیگر تفاوت دارد حتی اگر از نظر جنیست و  قد با هم مشابه باشند. شما نباید خود را با افراد خانواده  یا دوستانتان مقایسه کنید زیرا شما  از هر نظر با هم متفاوت هستید شاید  این مقایسه شما را در معرض خطر افزایش وزن یا  کاهش وزن قرار دهد.

حتی متخصصان درکشورهای مختلف درباره ی وزن هدف یا وزن ایده آل با هم توافق ندارند. وزن سلامت در انگلستان یا آمریکا کمی بالاتر از اروپا است برای مثال اگر شما در هلند زندگی می کنید وزن سلامت  برای شما  اندکی پایین تر از آمریکا درنظر گرفته شود.

شاخص توده ی بدنی و نسبت دور کمر به دور باسن

 نمایه  یا شاخص توده ی بدنی و نسبت اندازه ی دور کمر به دور باسن دو روش متداولی است که پزشکان و متخصصان مراقبتهای بهداشتی به عنوان معیار تشخیص وزن سلامت از آن استفاده می کنند، نسبت اندازه  ی دور کمر به دور باسن احتمالاً معیار صحیح تری برای تعیین وزن سلامت است.

نمایه ی توده ی بدنی BMI

در واحد بین المللی متریک نمایه ی توده ی بدنی حاصل تقسیم وزن بر حسب کیلوگرم بر مجذور قد بر حسب مترمربع است برای مثال شخصی با  وزن 80 کیلوگرم و قد 1.8متر دارای شاخص توده ی بدنی برابر با :

برای محاسبه ی BMIدر واحد امپریال بصورت زیر عمل می شود:

وزن شخص بر حسب پوند  ضربدر عدد 703 تقسیم بر مربع قد بر حسب واحد اینچ . برای مثال شخصی با وزن 190 پوند و قدی برابر با 72 اینچ (6 فوت) دارای نمایه ی توده ی بدنی به شرح زیر است:

درآمریکای شمالی، اروپا واکثر مناطق جهان اعداد بدست آمده  برای BMI  به صورت زیر در طبقه بندی وزن فرد بکار می روند:

·        18.5کمبود وزن(زیر وزن سلامت)

·        18.5تا 24.999وزن ایده آل یا مناسب

·        25تا 29.999 اضافه وزن

·         30 +چاقی

·        40چاقی مفرط

در برخی ملل مقدار BMIبرابر با 20 را وزن ایده آل درنظرمی گیرند. اشکال اصلی BMIاین است که اندازه های بدنی فرد درآن نادیده گرفته می شود برای مثال یک ورزشکار المپیکی با تناسب اندامی فوق العاده که دارای قد و وزنی مشابه با یک فرد بی تحرک با اندامی  نامتناسب است دارای BMIیکسانی می باشند درحالیکه  ممکن است میزان چربی بدنی فرد بی تحرک بسیار بیشتر از فرد ورزشکار باشد.

از آنجائیکه  افراد  دارای دانسیته ی استخوانی و نسبت چربی بدنی متفاوتی هستند، شاخص توده ی بدنی نمی تواند عامل صحیحی برای بررسی وزن ایده آل باشد زیرا این عوامل درآن درنظر گرفته نمی شود. بیماران مبتلا به پوکی استخوان نسبت به  سایر افراد که به پوکی استخوان مبتلا نیستند، دارای نمایه ی توده ی بدنی کمتری هستند اما هنگامیکه  نمایه ی توده ی بدنی این افراد با هم مقایسه می شود،  بنظر می رسد  فردی که دچار پوکی استخوان است فرد سالم تری است.

BMIیا نمایه ی توده ی بدنی دارای اشکالات جدی تر است:

·        این معیار محتوی چربی بدنی افراد  چاق یا دارای اضافه وزن را کمتر از واقعیت نشان می دهد.

·        این معیار محتوای چربی بدن افراد عضلانی یا لاغر را بیش از اندازه ی واقعی نشان می دهد.

 نسبت اندازه ی دور کمر به دور باسن

 این معیار که به WHRیا  waist- hip Ratioشناخته می شود به نسبت اندازه ی دور کمر به اندازه ی دور باسن فرد توجه میکند. برای محاسبه ی WHRکافی است اندازه ی کوچکترین بخش دور کمر که معمولا درست بالای ناف است را اندازه گیری کرده و بر اندازه ی بزرگترین  قسمت  باسن تقسیم کنید.

 توجه کنید: برای فرد لاغر اندازه ی دور کمر ناحیه ای است که باریکترین  قسمت تنه ی آنها است اما برای افراد چاق با دور کمر محدب (شکم بزرگ) فاصله ی 1 اینچ (2.5سانت ) بالاتر از ناف را در نظر می گیرند. برای اندازه گیری دور باسن افراد لاغر وسیع ترین بخش باسن و برای افراد چاق درناحیه ی بر آمدگی استخوان ران را در نظر می گیرند.

اگر اندازه ی دور کمر زن بالغی برابر با 27 اینچ و دور باسن او 36 اینچ باشد، نسبت دور کمر به دور باسن این فرد برابر با تقسیم عدد 27 بر 36 است که مساوی با 0.75می باشد.

اهداف WHR_Sبرای زنان و مردان متفاوت است.

اهداف WHRبرای مردان بشرح زیر است:

-         اندازه ی WHRکمتر از 0.9 نشان دهنده ی خطر بسیار پایین مشکلات قلبی عروقی در مردان است

-         اندازه ی WHRاز 0.9تا 0.99نشان دهنده ی خطر متوسط ابتلا به مشکلات قلبی عروقی در مردان  است.

-         اندازه ی WHRبیشتر از 1 نشان دهنده ی خطر بالای ابتلا به مشکلات قلبی عروقی در مردان می باشد

اهداف WHRبرای زنان بشرح زیر است:

-         اندازه ی WHRکمتر از 0.8نشان دهنده ی خطر بسیار پایین مشکلات قلبی عروقی در زنان است.

-         اندازه ی WHRاز 0.8تا 0.89نشان دهنده ی خطر متوسط مشکلات قلبی عروقی در زنان است.

-         اندازه ی WHR  برابر با 0.9 و بیشتر، نشان دهنده ی خطر بالای مشکلات قلبی عروقی در زنان می باشد.

مقایسه ی نسبت WHRو نمایه ی توده بدنی

بطورکلی WHRبه شما ایده ی بهتری برای ارزیابی وزن سلامت در مقایسه با BMIمی دهد. افرادی با شکل بدنی سیب دارای WHR_S بزرگتری هستند و در معرض خطر بالاتری برای ابتلا به بیماریهایی نظیر مشکلات قلبی-عروقی در مقایسه با افرادی با شکل بدنی گلابی قرار دارند.

فردی با شکل بدنی سیب دارای  مقدار تجمع چربی بیشتری در ناحیه ی اطراف کمر خود می باشد درحالیکه  افرادی با شکل بدنی گلابی تجمع چربی بیشتری در ناحیه ی باسن و رانها دارند.

زنانی که نسبت اندازه ی دور کمر به دور باسن آنها کمتر از 0.8  است سالم تر و بارورتر از زنانی با WHRبالاتر از 0.8 هستند. زنانی که نسبت اندازه ی دور کمر به دور باسن آنها برابر با 0.8است در معرض خطر کمتری برای بسیاری از بیماریها نظیر سرطان، اختلالات قلبی-عروقی و دیابت هستند.

مردانی که WHRآنها  برابر با 0.9یا کمتر است نسبت به افرادی با WHRبیشتر از 0.9 درمعرض خطر کمتری برای ابتلا به بیماریهای  فوق الذکر می باشند.

 اشکالات WHRکدامند؟

دراین معیار همچنان در صد چربی کل موجود در بدن فرد یا نسبت ماهیچه به چربی تعیین نمی شود، با این وجود بسیاری از متخصصین معتقدند WHRمعیار بهتری برای ارزیابی خطرات سلامت و اندازه گیری مناسب تری برای تعیین وزن ایده آل می باشد.

اندازه گیری درصد چربی بدن

اگر شما مقدار کل چربی بدن یک فرد را اندازه گیری کرده و آنرا بر وزن  بدن او تقسیم کنید، درصد چربی بدن محاسبه می شود که شامل چربی ذخیره ای و چربیهای ضروری موجود در بدن است.

چربی ضروری نوعی چربی است که فرد به آن نیاز دارد. نسبت بالاتری از وزن بدن زنان نسبت به مردان را چربی ضروری تشکیل می دهد( بین 2تا 5درصد از چربی بدنی مردان بالغ و بین 10تا 13درصد از چربی بدن زنان بالغ را چربی ضروری تشکیل می دهد).

بافت چربی یا Adiposeمحل انباشته شدن چربی های ذخیره ای است. برخی از چربی های ذخیره ای برای محافظت از ارگانهای داخلی درناحیه ی شکم و سینه  تجمع می یابند.

 به گفته ی شورای ورزش آمریکا درصد چربی بدنی زنان و مردان به شرح  زیر است:

·        چربی ضروری : مردان 2تا 4درصد، زنان 10تا 12  درصد

·        چربی کل:

-         مردان ورزشکار 6تا 13  درصد و زنان  ورزشکار 14تا 20درصد

-         مردان غیر ورزشکار با اندامی متناسب 14تا 17درصد و زنان غیر ورزشکار با اندامی متناسب 21تا  24درصد

-         مردانی با شکل بدنی قابل قبول 18تا 25  درصد، زنانی  با شکل بدنی قابل قبول 25تا31 درصد

-         مردان دارای اضافه وزن 26تا 37درصد و زنان دارای اضافه  وزن 32تا 41درصد

-         مردان چاق بیش از 38درصد و زنان چاق بیش از 42درصد

 متخصصان مراقبت های بهداشتی و دانشمندان ورزشی می گویند: اندازه گیری درصد چربی بدن روشی ایده آل برای ارزیابی تناسب اندام و سلامت عمومی فرد است و این تنها به دلیل مشخص شدن ترکیب صحیح  بدنی فرد می باشد. دقت اندازه گیری اضافه وزن  یا چاقی احتمالی درمردان بیش از 25  درصد و در زنان بیش از 31درصد است. معیار درصد چربی بدنی هرگز خطایی را که معیار BMI  در نشان دادن نتایج مشابه برای یک فرد ورزشکار و یک فرد بی تحرک موجب می شود، ندارد.

چگونه درصد چربی بدنی اندازه گیری می گردد؟

·        روش  ADPیا پلتیسموگرافی جابجایی هوا که دارای اصولی مشابه  با اندازه گیری  وزن در زیر آب است، اما در این مورد از هوا استفاده می شود. در این روش فرد را در یک  محفظه ی مهر و موم شده قرار می دهند حجم کل بدن از طریق جابجایی مقدار هوا در آن محفظه ی اندازه گیری می شود. سپس دانسیته ی بدن از تقسیم جرم (وزن بدن) بر حجم بدن محاسبه می شود. ADPمی تواند درصد چربی بدنی و LBM  یا توده ی بدون چربی را برآورد کند.

·         روش Near- infrared interactance  در این روش پرتویی از نورمادون قرمز به عضله ی دو سر می تابانند. این یک روش غیرتهاجمی است این پرتو توسط عضلات منعکس شده اما توسط بافت چربی جذب می شود. این یک روش بسیار ساده و ایمن برای محاسبه ی چربی بدنی است.

·        روش جذب سنجی اشعه ی X  با انرژی دوگانه یا DXA- دراین روش با دو نوع اشعه ی X  با انرژیهای مختلف بدن فرد اسکن می شود، یکی از این دو نوع  پرتو قویا توسط چربی جذب می شود. دراین روش یک برنامه ی کامیپوتری میزان جذب را از هر دو اسکن قرائت کرده و تفاوت میزان جذب اشعه نشان دهنده ی مقدار چربی بدنی در رابطه با سایر بافت ها درهر نقطه از بدن است. سپس مجموع تمام نقاط اسکن شده توسط دستگاه محاسبه شده نتیجه ی آن نشاندهنده ی ترکیب کل بدن فرد است.

نتیجه گیری:

برای پی بردن به وزن سلامت تنها وزن بدن بر حسب کیلوگرم یا پوند معیارمناسبی نیست و شما باید به نسبت اندازه ی دور کمر به دور باسن یا درصد چربی بدنی توجه کنید.

 منبع: www.medicalnewstoday.com/articles/241371.php